L. Amber. Ze zbiorów „Norbertinum” http://www.norbertinum.pl/
Urodziła się 6 października 1948 roku w Kowarach. Jej rodzina wywodziła się z Kresów (pradziadek został zesłany na Syberię, dziadkowie mieli dom w Lidzie). Pochodzenie wywarło silny ślad na tożsamość przyszłej poetki, często określała swoje pochodzenie mianem „leśnej i kresowej”. Dzieciństwo i młodość spędziła w Olsztynie (mieszkała tam w latach 1950-1969). Ukończyła studium nauczycielskie (filologia polska) mieszczące się w gmachu Państwowego Liceum Pedagogicznego w Olsztynie przy ul. Jagiellońskiej 10, następnie podjęła studia na kierunku psychologia w Uniwersytecie Warszawskim. W latach siedemdziesiątych XX wieku pracowała jako nauczycielka w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niewidomych w Laskach. Od 1981 roku działała w Związku Zawodowym NSZZ „Solidarność”. W wieku 33 lat, w 1982 roku, na fali emigracji solidarnościowej, razem z mężem Andrzejem wyjechali do Austrii a następnie do Australii, gdzie osiedlili się na stałe w Sydney. W nowym miejscu zamieszkania, Ludwika Amber podjęła zatrudnienie – zgodne z jej wykształceniem – w szkolnictwie specjalnym. W 1989 roku dźwigając niepełnosprawnego podopiecznego uległa wypadkowi, którego skutkiem był uraz kręgosłupa. W związku z zaistniałą sytuacją, została jej przyznana renta i rozpoczął się czas rekonwalescencji. W tym okresie wielkim wsparciem była dla niej mąż Andrzej, który zachęcał ją do rozwoju talentu literackiego i stworzył ku temu odpowiednie warunki. Towarzyszył jej nie tylko w procesie twórczym, ale także angażował się w gromadzenie materiałów do antologii Zielona zima.
Ludwika Amber debiutowała w 1990 roku tomem Tamten brzeg. W 2000 roku odbyła podróż do Ziemi Świętej, wrażenia z tej peregrynacji odnajdujemy w tomie Ziemia Święta. Wiersze z podróży w roku 2000. Poetka publikowała swoje utwory w pismach, m.in. „W drodze” (Poznań), „Integracje” (Warszawa), „Australian Book Review” (Melbourne), „The Bulletin”(Sydney), „Przegląd Katolicki” (Sydney), „Southerly” (Sydney), „Nowy Dziennik” (Nowy Jork). Współpracowała z miesięcznikiem „Kurier” (Perth). O jej aktywności w życiu kulturalnym świadczy obecność na licznych spotkaniach i festiwalach literackich – w Sydney, Melbeurne, Londynie, Adelajdzie, Perth i Warszawie. Wielokrotnie udzielała wywiadów, komentarzy, a także prezentowała swoją twórczość w mediach – w Polskim Radiu Warszawa, Radiu SBS, ABC Radiu National. Jest autorką opowiadań i prozy autobiograficznej Szybujące krajobrazy Australii. Opowieść autobiograficzna 1982-2012. W roku 2021 został opublikowany jej tom Terra Australis i zamorskie podróże, który można uznać za swoiste podsumowanie dorobku twórczego poetki. Ważną częścią tej publikacji była dołączona płyta CD, na której umieszczono recytacje w wykonaniu Anny Dymnej. Szczególną rolę w życiu osobistym i artystycznym poetki odgrywa korespondencja (m.in. na temat muzyki z Wandą Wilkomirską, wiary z siostrą Hieronimą z Lasek, literatury z Julią Hartwig), która stanowi dla poetki ważną formę dialogu.
28 lutego 2022 roku ludwika Amber odczytała na antenie Radia SBS Wiersz dla Ukrainy.
Twórczość:
Tamten brzeg, Polski Związek Kulturalny w Australii Zachodniej, Sydney 1990.
Szybujący krajobraz, Polski Związek Kulturalny w NPW, Sydney 1990.
Landscapes of the Memory /Pejzaże pamięci, przekł. L. Komincz, R. Bochad, The Polish Cultural Association of New South Wales , Sydney 1991 (wydanie polsko-angielskie).
Na ziemi pora kwitnienia, Spółdzielnia Wydawnicza Anagram, Fundacja Sztuki na Rzecz „Integracji”, Warszawa - Sydney 1994.
Rozmowy z panią Drzewo, przekł. B. Plebanek i T. Howard, Ambervale, Sydney 1994 (wydanie polsko-angielskie).
Nadzieja i inne wiersze, Pro Arte`90, Sydney 1994.
Praktykowanie życia,[bw.] Sydney 1995.
People and animals, Pro Arte`90, Sydney 1995.
Uśmiech do Boga. Wiersze wybrane, Pro Arte`90, Sydney 1995.
Wczoraj w Europie, [bw.]Sydney 1996.
Przypływ Słońca, [bw.], Sydney 1996
Our Territory , tłum. R. Reisner, Five Islands Press, Wollongog 1997 (wydanie polsko-angielskie).
Wędrujący ogród. Wiersze wybrane/ Selected Poems, Wydawnictwo „Norbertinum”, Lublin 1998.
Delfiny, wstęp. K. Dybciak, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2000.
Pora kwitnienia/Blütezeit/Blossom Season, tłum. D. Müller-Ott in, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2001 (wydanie polsko-niemiecko-angielskie).
Ziemia Święta. Wiersze z podróży w roku 2000, wstęp A. Świderkówna, Wydawnictwo Benedyktynów, Tyniec-Kraków 2003.
Drzewa na pustyni. Nowe wiersze wybrane, Polsko-Australijskie Towarzystwo Kulturalne w Australii Zachodniej, Perth 2003.
Australijska zima i inne wiersze/Australischer Winter und andere Gedichte, przekł. D. Müller-Ott, Wydawnictwo Rys, Poznań 2006.
Dwoje nad oceanem. Wiersze wybrane, przedm. Z. Chojnowski, Polsko-Australijskie Towarzystwo Kulturalne w Australii Zachodniej, Perth 2009.
Geografia pamięci i inne wiersze, Oddział Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Olsztyn 2010.
Szybujące krajobrazy Australii. Opowieść autobiograficzna 1982-2012, Wydawnictwo „Norbertinum”, Lublin 2018.
Terra Australis i zamorskie podróże. Wybór wierszy, wstęp Z. Chojnowski, Wydawnictwo „Norbertinum”, Lublin 2021.
Antologie, redakcje i współredakcje:
Katyń w literaturze. Międzynarodowa antologia poezji, dramatu i prozy, red. J. Krzyżanowski, Wydawnictwo „Norbertinum”, Lublin 1995.
Zielona zima. Antologia poezji polskiej w Australii, wybór i oprac. L. Amber, Wydawnictwo „Norbertinum”, Lublin 1997.
Many voices. Poetry of World Peace in the New Millenium, red. L. Amber, B. Collis, N.S. W. Robyn Ianssen Productions, Ryde 2000.
The Opening of Borders. Poems, red. R. Pretty, L. Amber, B. Collis, 2001.
Adaptacje:
Goście jeszcze nadejdą, reż. S. Mrowiński – adaptacja poezji Ludwiki Amber w Sydney i Melbourne 1995.
Pora kwitnienia, adaptacja I. Smolka, reż. J. Kukuła - adaptacja wierszy Ludwiki Amber. Teatr Polskiego Radia, 2006.
Netografia:
Prezentacja fragmentów twórczości:
https://www.sbs.com.au/language/polish/pl/podcast-episode/ludwika-amber-prezentuje-szybujace-krajobrazy-australii-i-terra-australis-i-zamorskie-podroze/rrtq46dwe
https://www.sbs.com.au/language/polish/pl/podcast-episode/ludwika-amber-przedstawia-terra-australis/kl492waxj
Wiersz „Zmartwychwstanie”:
https://www.sbs.com.au/language/polish/pl/podcast-episode/resurrection-poem-by-ludwika-amber/zm4san0qw
„Wiersz dla Ukrainy
https://www.sbs.com.au/language/polish/pl/podcast-episode/poem-for-ukraine-by-ludwika-amber/f52i85nof
Wiersze publikowane w emigracyjnych periodykach:
Immunologia, „Powściągliwość i Praca” 1990 nr 7/8, s. 8.
Ewolucja, „Powściągliwość i Praca” 1991 nr 11, s. 3.
Starość, „Powściągliwość i Praca” 1991 nr 11, s. 3.
Mój pokój, „Powściągliwość i Praca” 1991 nr 11, s. 3.
Delfiny, „Przegląd Polski” = Polish Review 1993 nr z 11 II, s. 5.
Jeszcze są ogrody, „Przegląd Polski” = Polish Review 1993 nr z 11 II, s. 5.
Uśmiech kilkumiesięcznego dziecka, „Przegląd Polski” = Polish Review 1993 nr z 11 II, s. 5.
W labiryncie supermarket, „Przegląd Polski” = Polish Review 1993 nr z 11 II, s. 5.
Zmęczenie zapraszamy na później..., „Medyk” 1993 nr 12, s. 15.
Legenda o kamieniu, „Przegląd Polski” = Polish Review 1993 nr z 11 II, s. 5.
Najemny wojownik, „Przegląd Polski” = Polish Review 1993 nr z 13 V, s. 6.
Romeo i Julia z XXI wieku, „Przegląd Polski” = Polish Review 1993 nr z 11 II, s. 5.
Moja dusza wyrasta..., „W drodze” 1994 nr 9, s. 47.
Moja rozmowa, „W drodze” 1994 nr 9, s. 35.
Zanim noc, „W drodze” 1994 nr 9, s. 26.
Zaśpiewaj mi, „Medyk” 1994 nr 7, s. 15.
Czuwanie, „W drodze” 1994 nr 9, s. 26.
Nasze terytorium, „Integracje” 1995 nr 30, s. 64.
...(Dom czeka na ciebie), „Przegląd Polski” = Polish Review 1995 nr z 16 III, s. 12.
Mapa ziemi z końca XX wieku, „Integracje” 1995 nr 30, s. 64.
Zdjęcie z Katynia, „Kurier Zachodni” [Perth] 1995 nr 103, s. 33.
Testament, „Przegląd Polski” = Polish Review 1995 nr z 16 III, s. 12.
Po dziesięciu latach – 1991, „Integracje” 1995 nr 30, s. 64.
Ile milczenia mieszka w nas, Polish Kurier 1996 nr 112, s. 30.
Jak żyjesz, „Kurier Zachodni” [Perth] 1996 nr 109, s. 21.
Sen, Polish Kurier 1996 nr 112, s. 30.
Atak bólu, „Kurier Zachodni” [Perth] 1996 nr 109, s. 21.
Babcia w Warszawie, „Kurier Zachodni” [Perth] 1996 nr 107, s. 29.
Boże Narodzenia, „Kurier Zachodni” [Perth] 1996 nr 107, s. 29.
Stary poeta w Australii, „Polish Kurier" 1996 nr 112, s. 31.
Teresa we wrześniu, „Kurier Zachodni” [Perth] 1996 nr 109, s. 21.
Kolęda, „Przegląd Polski” = Polish Review 1997 nr z 25 XII, s. 2.
Boże Narodzenie, „Polish Kurier” 1998 nr 132/133, s. 20.
Dzisiaj w Betlejem, „Polish Kurier" 1998 nr 132/133, s. 20.
Jasełka, „Polish Kurier” 1998 nr 132/133, s. 20.
Otwieranie granic, „Przegląd Polski” = Polish Review 1998 nr z 6 III, s. 12.
Rozmowa z Panem Cogito (Zbigniewowi Herbertowi), „Polish Kurier" 1998 nr 129, s. 6.
Widok, „Znad Wilii” 1998 nr 7, s. 8.
Terra Austrais, „Przegląd Polski” = Polish Review 1998 nr z 6 III, s. 12.
Zaśpiewaj mi, „Przegląd Polski” = Polish Review 1999 nr z 20 VIII, s. 13.
Pani Ptakowa w latach 90, „Przegląd Polski” = Polish Review 1999 nr z 20 VIII, s. 13.
Morze umiera, „Medyk” 1999 nr 2, s. 23.
Drogi do Rzymu, „Kurier Zachodni” [Perth] 2000 nr 4/5, s. 36.
Kołysanka dla Jezusa, „Kurier Zachodni” [Perth] 2000 nr 4/5, s. 36.
Jan Paweł II w Sydney, „Przegląd Polski” = Polish Review 2000 nr z 19 V, s. 15.
Tsunami 2004, „Pamiętnik Literacki” [Londyn] 2005 t. 30, s. 85.
Kakadu, „Pamiętnik Literacki” [Londyn] 2006, t. 3, s. 58.
Jesienna rozmowa z Chopinem (Norwidowi, który widział to z bliska), „Pamiętnik Literacki” [Londyn] 2010 t. 39, s. 70.
Bez pożegnania, „Pamiętnik Literacki” [Londyn] 2010 t. 39, s. 18.
Tłumaczenia:
Billabong. Poezja australijska, wybór i tłum. L. Amber ,Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2001.
Członkostwo:
Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie
Nagrody i wyróżnienia:
Medal „International Order of Merit”, Cambridge, Wielka Brytania 1994
Wyróżnienie ZPPnO za tom poezji Uśmiech do Boga, Londyn 1997
Nagroda literacka ZPPnO za twórczość poetycką i translatorską, Londyn 2003
Nagroda Fundacji Sztuki i Wydawnictwa Anagram za tomy wierszy Drzewa na pustyni i Ziemia Święta. Wiersze z podróży w roku 2000, Warszawa 2005
Charakterystyka twórczości:
Twórczość Ludwiki Amber koncentruje się przede wszystkim wokół poezji wyrastającej z nostalgii i doświadczeń emigracyjnych związanych z osiedleniem się w Australii. To również artystyczny dialog intertekstualny wyrażony w nawiązaniach m.in. do dorobku Cypriana Kamila Norwida, Zbigniewa Herberta i źródeł kultury – Biblii i mitologii (reinterpretacji, artystycznej polemiki). Zapoznając się z jej utworami, odbiorca zauważa współistnienie wątków filozoficznych, psychologicznych, a także obecność wyrazistych i powracających motywów, postaci, symboli. Autorka zwraca również uwagę na procesy przenikania się natury i cywilizacji, na które szczególny wpływ miała wielka historia. Krzysztof Dybciak wyodrębnił w twórczości Ludwiki Amber następujące tematy, które określił mianem „poziomów rzeczywistości”. Są nimi: biografia – od dzieciństwa własnego po dzieciństwo następców, „geografia pamięci” – ziemi przemierzonej od Polski do Australii, całościowe doświadczenie bytu naturalnego i nadnaturalnego. Dokonując ogólnej charakterystyki, można stwierdzić, że dorobek Ludwiki Amber jest przede wszystkim artystycznym głosem na temat losów polskiej emigracji solidarnościowej w Australii. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na sposoby poetyckich ujęć obrazów dwóch ojczyzn – utraconej i zyskanej (m.in. Geografia pamięci i inne wiersze). Pisząc o „piątym kontynencie”, poetka ujmuje w ramy liryki niezwykłość i odmienność natury, ale przede wszystkim utrwala język i kulturę. Australia, jak sama podkreśla, to przede wszystkim busz, pustynia i ocean. Terytorium obce, które stara się oswoić, poznać, zrozumieć. Podmiot liryczny wierszy Amber jest nieustannie szeroko otwarty na świat. Doświadczenie emigracji wymusza zmianę, dostosowanie się i spojrzenie na siebie od nowa. Jest czymś pomiędzy przeszłością a przyszłością, między „tu” i „tam”. Osoba mówiąca w wierszach Amber stara się to egzotyczne „tu” udomowić. Obraz Australii jest budowany w oparciu o własne obserwacje, ale także o doświadczenia rdzennych mieszkańców kontynentu. To otwarcie na świat poetka chce przekazać także rodakom w ojczyźnie. Zabiega o to, by zróżnicowany, daleki australijski świat był znany szczerszemu gronu odbiorców, czego dowodem jest tłumaczenie antologii Billabong z języka angielskiego na język polski. W przekładzie Amber zwróciła uwagę na trzy, jej zdaniem, ważne grupy twórców: Aborygenów, Anglosasów i australijskich „poetów etnicznych” (przybyszów). Jest baczną obserwatorką otaczającego ją świata kultury i religii. Przygląda się duchowości mieszkańców antypodów. W tomie Praktykowanie życia przybliża m.in. atmosferę spotkań ekumenicznych. Jednak pamięć o „pierwszej ojczyźnie” nieustannie towarzyszy twórczości autorki Tamtego brzegu. Z owej nostalgii wyrastają rozważania o tożsamości. Rozmyślania na ten temat nie wynikają jedynie z doświadczenia emigracji. Na podstawie powieści autobiograficznej Szybujące krajobrazy Australii można wnioskować, że zostały jej przekazane w „spadku pokoleniowym” w związku choćby z zesłańczą historią pradziadka. Jest to szczególnie ważny utwór w jej dorobku, gdyż wyrasta ze swego rodzaju osobistych silva rerum – przede wszystkim listów, wspomnień, pojedynczych rodzinnych zapisków. Z tej twórczości wyłania się obraz podmiotu niezakorzenionego, będącego w „ruchu”, doświadczającego swego rodzaju bezdomności. Nie są to jednak problemy, na których podmiot lirycznych wierszy Amber skupia największą uwagę. Owszem, istnieją, stanowią przedmiot rozważań, artystycznych nawiązań, ale co innego staje się ważniejsze – to potrzeba tworzenia domu, który zyskuje rangę archetypu. Chęć posiadania bezpiecznej przestrzeni, na wzór mitycznej Itaki, towarzyszy autorce Tamtego brzegu nie tylko w kontekście teraźniejszości osobistej, ale również przyszłości syna.
Analiza tej twórczości skłania do wniosku, że w życiu Ludwiki Amber, oprócz wymienionych dwóch ojczyzn, istnieje jeszcze trzecia: symboliczna – polszczyzna („Moją ojczyzną jest polszczyzna” – stwierdza w jednym z wywiadów). Poezję traktuje jako rozmowę z drugim człowiekiem, a tłumaczenia – przepustkę do świata. Świata, który stawiając przed człowiekiem, zwłaszcza emigrantem, wyzwania zmusza do ciągłego poznawania siebie. Motywy te odnajdujemy w tomie Geografia pamięci i inne wiersze. Lektura zawartych w nim utworów utwierdza odbiorcę w przekonaniu, że dla Amber najważniejsze są granice mentalne i osobiste. Świat istnieje dla niej ponad podziałami administracyjnymi, politycznymi czy kulturowymi. Owszem, zauważa te czynniki, ale traktuje je jako przyczynek do dialogu, wymiany doświadczeń i tworzenia płaszczyzny porozumienia. Wykreowane i wspominane przestrzenie – od Antarktydy, Betlejem, Florencji przez Ocean Indyjski czy Nową Zelandię po Warmię, Wigry składają się na „rodzinną planetę” – jak pisze Zbigniew Chojnowski. W literackim namyśle nad ojczyzną (Polską) pojawiają się stałe tematy i postaci. Są to rozważania o roli mowy ojczystej i potrzebie jej kultywowania, języku jako systemie znaków i elemencie dziedzictwa. Lektura tych utworów pozwala stworzyć mini katalog powtarzających się motywów. Są nimi między innymi: matka, natura, pustynia, statek, ogród, obecność opozycji – noc i dzień, dzień i noc, ciszy i szumu. Dla Amber oksymorony są jednym z ważniejszych środków artystycznego wyrazu. Tak jak ważne jest poszukiwanie pra-zasad i poszukiwanie dróg powrotu do źródeł – do biblijnego Edenu (Rozmowy z Panią Drzewo). Istotną rolę odgrywa natura, ponieważ „Pani Drzewo” jest jej uosobieniem. Istotny jest tu przede wszystkim sam proces poszukiwania i kontemplowania – przepełniony zadziwieniem, naiwnością, nieustannym zaskoczeniem. Podmiot liryczny jest więc nie tyle myślicielem, erudytą co przede wszystkim obserwatorem niekażonym piętnem cywilizacji. Istotną rolę w dorobku Amber odgrywają również rozważania o charakterze religijnym. Niewątpliwy wpływ na poetkę wywarły obserwacje przenikania się kultur i tradycji. Niepodważalną jednak sferą sacrum jest dla pisarki wszystko, co związane z chrześcijaństwem. Z jej poezji wyłania się m.in. symbol ogrodu – pośrednie nawiązanie do biblijnego Edenu. Dla Amber wiara wydaje się źródłem nadziei, wsparcia i afirmacji – bliskiej postawie św. Franciszka z Asyżu. To właśnie obraz znany z Księgi Rodzaju jest eschatologicznym losem człowieka, ujęciem miłości Boga do świata. Jest to dojrzałe podejście, które religię traktuje jako rodzaj ważnego, wielowymiarowego odniesienia. Jest to szczególnie wyczuwalne w tomie Uśmiech do Boga. Autorka wiele uwagi poświęca także tematom rodzinnym. W tym kontekście snuje rozważania o charakterze antropologicznym, filozoficznym, psychologicznym na temat roli kobiet (żon, matek). Jawią się one jako strażniczki domowego ogniska i kontynuatorki tradycji. Wspomina również o przenikaniu się zmysłów w kobiecym sposobie pojmowania i organizowaniu rzeczywistości. Doświadczenie, dojrzałość, nadzieja i przeżycia zapisane w pamięci składają się na liryczne portrety i wspomnienia. Odnajdujemy je choćby w tomie Dwoje nad oceanem. Oryginalną całostkę stanowią tu liryki miłosne wchodzące w skład zbioru Pora kwitnienia, który poetka poświęciła mężowi. Nadany tytuł i strategia poetycka nasuwają, wydaje się słuszne, skojarzenie z Peiperowskim układem rozkwitania. To subtelny, intymny i sensualny zapis dojrzałej, wciąż nieodkrytej w pełni miłości małżeńskiej – zakotwiczonej w przeszłości, budującej teraźniejszość i z nadzieją patrzącej w przyszłość. Twórczość Ludwiki Amber wyróżnia również sposób obrazowania i język. Niewątpliwy wpływ na artystyczne rozwiązania i wybory wywarła fotografia. W swoich utworach, niczym na zdjęciach, w empatyczny sposób utrwala codzienne chwile. Zamiłowanie do kadrowania uwidacznia się również w wyborach okładek i zawartości publikowanych tomów. Zauważalna jest również chęć nawiązania literackiego dialogu – personalizacja przekazu, czego wyrazem są liczne dedykacje (np. do Męża, Jana Pawła II, Krystyny i Czesława Bednarczyków).
Ludwika Amber wciąż aktywnie uczestniczy w życiu artystycznym. Obecnie przygotowuje tom poetycki Kołysanka w ramach stałej współpracy z Wydawnictwem Norbetinum. Jej twórczość, znana i doceniana zarówno przez czytelników, jak i krytyków (m.in. Marka Baterowicza, Iwonę Smolkę, Józefa Barana czy Ryszarda Matuszewskiego) reprezentuje „nową emigracyjność” (formuła Zbigniewa Chojnowskiego) – rozumianą jako świadomy wybór miejsca przebywania i zamieszkiwania, potrzebę przybliżania kraju osiedlenia.
Bibliografia przedmiotowa
Archiwa, słowniki:
Amber Ludwika Kwestionariusz, ankieta biograficzna, wykaz, korespondencja, Archiwum Akt Nowych. Zespół Archiwum Zbigniewa Judyckiego, syg. 2/2991/0/1/18.
Hasło: Ludwika Amber, Leksykon Kultury Warmii i Mazur: Ludwika Amber – LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR (ceik.eu)[dostęp: 15października 2023].
Hasło: Amber Ludwika, Oficyna Poetów i Malarzy
Korespondencje: Ludwiki Amber z OPiM, sygnatura 0001, ID:3
Dedykacje: Ludwika Amber Państwu Krystynie i Czesławowi Bednarczykom, ID: 4
Książki: Ludwika Amber; Materiały redakcyjne; wiersze; maszynopis; Mowa; Ile milczenia mieszka w nas; Posadziliśmy drzewa w ogrodzie; Rzeczy osobiste; Stara czarna kobieta w słońcu Australii; Dobranoc – nokturn, sygnatura 3001, ID: 16.
Monografie, artykuły, recenzje:
Baran J., Poetka w krainie kangurów, „Dziennik Polski” z 28 kwietnia 2000 roku, s. 6.
Baran J., Strony Ludwiki Amber, „Nowy Napis Co Tydzień” 2020 nr 35, wersja elektroniczna: Strony Ludwiki Amber - Józef Baran | Nowy Napis [dostęp: 15 października 2023].
Bąk M., Przechadzka po lesie (niekoniecznie fikcji), „Postscriptum Polonistyczne” 2015 nr 15, s. 277.
Bąk M., Australia w poezji polskich emigrantów: wybrane aspekty, w: Od oświecenia ku romantyzmowi i dalej... : autorzy - dzieła – czytelnicy, cz.5 , red. M. Piechota, J. Ryba, M. Janoszka, Katowice 2014, s. 247-263.
Bąk M., „Nie ma, nie ma wody na pustyni”? Symbolika rzeki w poezji Teresy Podemskiej-Abt, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” 2015 nr 5(8), s. 217-230.
Bąk M., „Więcej, bardziej, pełniej. Emigracja według Tomasza Łychowskiego", „Postscriptum Polonistyczne” 2017 nr 2, s. 258.
Bąk M., Gdzie diabeł (tasmański) mówi dobranoc. Wizerunek Australii w literaturze polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, s. 11, 96, 108, 111, 112, 119, 184, 200, 201, 202,.
Chojnowski Z., Poezja jako podróżowanie w czasie i przestrzeni. „Nowy Napis Co Tydzień”, 2020 nr 35 [wersja elektroniczna: Poezja jako podróżowanie w czasie i przestrzeni - Zbigniew Chojnowski | Nowy Napis dostęp: 10 października 2023].].
Dawe B., The Poetry of Ludwika Amber, w: Our Territory, Five Islands Press, Wollongog 1997, s. 11-15.
Dybciak K., Wstęp , w: Delfiny, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2000, s. 5-17.
Matuszewski R., Leszczyna w Australii (o Ludwice Amber), „Książki w Tygodniku” 2006 nr 32, s. 28.
Paszkowski L., Kłopoty pisarzy w Australii: przygodna gawęda, „Archiwum Emigracji. Studia, szkice, dokumenty” 1999 z. 2, s. 245.
Smolka I., Wstęp, w: L. Amber, Na ziemi pora kwitnienia, Wydawnictwo Integracje-Anagram, Warszawa-Sydney 1994, s. 7-10.
Świderkówna A., Wstęp, w: L. Amber, Ziemia Święta. Wiersze z podróży w roku 2000, Wydawnictwo Benedyktynów, Tyniec – Kraków 2003, s. 7-11.
Autorka hasła: Erwina Dybisz
Kierowniczka projektu - prof. dr hab. Jolanta Pasterska
Okres realizacji - 20.09.2022 - 20.09.2027
Dofinansowano ze środków budżetu państwa
Instytucja finansująca - Ministerstwo Edukacji i Nauki / Narodowy Program Rozwoju Humanistyki
Wartość projektu - 661 415,00 PLN
Wartość dofinansowania - 661 415,00 PLN